Zou jij jezelf in dienst nemen?

Hartstikke leuk, werken aan je eigen professionele ontwikkeling, belangrijk ook om in beweging te komen. Maar hoe pak je dat aan, waar moet je beginnen? Tips van gedragswetenschapper Ben Tiggelaar. ‘Bekijk jezelf eens onbarmhartig in de spiegel.’

Vorig jaar schreef gedragswetenschapper, schrijver en spreker Ben Tiggelaar (48) het essay ‘Mooi Werk’, een handleiding voor het vinden van zin in je werk, of je nou vuilnisman bent, topman of caissière. Hij werd geïnterviewd door Trouw en kreeg een vraag voorgelegd van een caissière: zij wilde weten of al het werk zinvol is.

Dit was zijn antwoord: ‘Niet alle werk is in zichzelf zinvol. Het gaat erom dat jij de handelingen die je verricht kunt verbinden aan iets wat jij als zinvol beschouwt, aan iets hogers, iets groters. Het is natuurlijk een beetje suf om te beweren dat achter de kassa zitten je verbindt met iets hogers, want de zingeving spat er niet direct vanaf. Als de caissière mij zou vragen of haar werk wel zin heeft, zou ik een wedervraag stellen: wat geeft volgens jou het leven zin, waar geloof jij in?’

Het antwoord typeert Tiggelaar. Hij ontmoet dagelijks veel mensen die eigenlijk helemaal niet weten wat ze willen en realiseert zich als geen ander hoe moeilijk het is om tot voornemens, intenties en plannen te komen.

Hij stimuleert mensen om goed te onderzoeken waar hun hart nu precies ligt. Doe je dat, dan kom je uiteindelijk uit bij de vraag waar je het allemaal voor doet. Maar wat, als je al 20 jaar tot volle tevredenheid in dezelfde functie bij dezelfde opdrachtgever werkt: waarom zou je in beweging komen?

‘Je zult dan misschien niet de drang voelen om na te denken over je eigen functioneren en de toekomst. Toch zou je eens eerlijk moeten bedenken wat er gebeurt als je niet in beweging komt. Als ik naar mijzelf kijk: ik ben 48. Als ik nog een nieuwe stap zou willen maken, moet ik nu beginnen, anders ben ik te laat. Het begint met een realistische evaluatie: ben ik nog net zo fris als toen ik in deze baan begon? Wordt het niet tijd om mezelf te updaten? Ga voor de spiegel staan en werp een onbarmhartige blik op jezelf: willen ze mij over vijf jaar nog wel hebben? Zou ik mezelf in dienst nemen? Vervolgens ga je richting bepalen en analyseren: waar ben ik goed in?’

Tiggelaar is een fan van de Amerikaanse hoogleraar James Prochaska, die het Stages of Change-model ontwikkelde. Het beschrijft hoe we bij zelfverandering door vijf fases gaan. Dit zijn ze:

1. Precontemplation: de tijd waarin we nog geen problemen zien en niet nadenken over mogelijke verbeteringen in ons gedrag.
2. Comtemplation: het overwegen van de voor- en nadelen van een verandering binnen zes maanden.
3. Preparation: de voorbereiding van een verandering die we willen starten binnen een maand.
4. Action: de fase van de eerste zes maanden waarin we het nieuwe gedrag vertonen.
5. Maintenance: het vasthouden van de verandering na deze eerste zes maanden.

Tiggelaar: ‘De fase waarin mensen niet eens nadenken over verandering kan heel lang duren. Vaak is er een externe aanleiding nodig die niet eens zo fijn is. Je krijgt gezondheidsproblemen, je vind je werk niet leuk of je ziet dat jonge collega’s jou voorbij streven en kansen krijgen die jij niet krijgt. Dat vind je niet leuk maar dan nog moet er daar bovenop vaak nog iets heftigs gebeuren waardoor je na gaat denken over volgende stappen. En dan ben je misschien inmiddels een probleemgeval. Als je uiteindelijk weg moet of je bent te laat gaan bewegen, dan zien mensen dat aan je CV en weet je dat het daarna nog veel moeilijker wordt om een volgende stap te zetten.’

Het leven is hard?

‘Wat ik lastig vind: aan de ene kant verdient iedereen een kans. Maar aan de andere kant zijn we best onbarmhartig. Want die ene meneer die niet wil veranderen, koopt wel van de ene op de andere dag zijn brood bij de nieuwe bakker die zich naast zijn vertrouwde bakker heeft gevestigd, als die leuker is. Eigenlijk zijn we best verwend: we verlangen als werknemer vaak een soort loyaliteit die we zelf als consument al lang niet meer geven. Je zou willen dat de realiteit anders is. Maar bedrijven kunnen de loyaliteit die ze zouden willen bieden, ook niet meer garanderen. Ook zij staan voor grote uitdagingen door de globalisering, toenemende concurrentie en een grote behoefte aan ondernemerschap en innovatie.’

Als je vastloopt vraag dan een collega of vriend/vriendin om iets noemen wat ze in je waarderen om achter een kwaliteit te komen, of denk eens na wat je in anderen vreselijk vindt om bij je allergie te komen. Veel succes om jezelf beter te leren kennen.

Door: Henk Adam, Matchcare